ไฟฟ้าราคาถูกข้อเสนอกรีนพีซ

'ไฟฟ้าราคาถูก'ข้อเสนอ'กรีนพีซ'

ไฟฟ้าราคาถูก ข้อเสนอ"กรีนพีซ"

พนิดา สงวนเสรีวานิช

​

ต้องยอมรับโดยดุษณีว่าสภาพบรรยากาศของโลกเปลี่ยนไปมากจนแทบกู่ไม่กลับ ไม่ต้องดูอื่นไกล แค่ในประเทศไทยวันเดียวมีถึง 3 ฤดู

เหล่านี้ไม่ใช่ปรากฏการณ์ แต่กลายเป็นสิ่งที่รู้เห็นและเป็นอยู่ และนับวันมีแต่จะย่ำแย่ลงเรื่อยๆ เพราะไม่เพียงเรื่องของสิ่งแวดล้อมที่ถูกมนุษย์กระทำชำเรามานานนับสิบๆ ปีจนเสียสมดุล แม้จะมีการรณรงค์กันให้ช่วยกันประหยัดพลังงาน ลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกเข้าสู่ชั้นบรรยากาศ แต่ดูเหมือนจะไม่มีอะไรดีขึ้น

ระยะหลังหลายๆ หน่วยงานในประเทศไทยเริ่มหันมาวิเคราะห์ให้ความสำคัญกับเรื่องของพลังงานทางเลือก ไม่ว่าจะเป็นพลังงานลม-น้ำ-นิวเคลียร์ ฯลฯ ที่จะเข้ามาทดแทนการใช้น้ำมันหรือก๊าซธรรมชาติที่มีเหลือให้ใช้น้อยลงทุกขณะ

ล่าสุด กรีนพีซได้เสนออีกทางเลือกของการใช้พลังงานอย่างยั่งยืน ในรายงาน "การกระจายศูนย์การผลิตไฟฟ้าไทย : สู่ระบบพลังงานที่ยั่งยืน" ซึ่งเขียนโดย คริส กรีเซน นักวิชาการด้านพลังงานกลุ่มพลังไท และ จิม ฟุตเนอร์ เจ้าหน้าที่รณรงค์ด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและพลังงาน กรีนพีซ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้

รายงานดังกล่าวเขียนขึ้นในช่วงรัฐบาลพรรคไทยรักไทยยังคงอยู่ในอำนาจ ดังนั้นจึงมีการย้ำว่าให้อ่านในฐานะ *เป็นการทบทวนเชิงวิจารณ์ของสถานการณ์ที่มีขึ้นมาพร้อมกับรัฐบาลใหม่ มากกว่าจะเป็นการวิพากษ์วิจารณ์กระทรวงพลังงานใหม่*

ทั้งนี้ ถ้าพิจารณาในแง่ของสัดส่วนของไฟฟ้าที่เราใช้กันในประเทศไทย พบว่า ส่วนใหญ่มาจากโรงไฟฟ้าพลังความร้อนและโรงไฟฟ้ากังหันก๊าซความร้อนร่วม โดยร้อยละ 72 ผลิตจากก๊าซธรรมชาติและอีกประมาณร้อยละ 15 จากถ่านหินและลิกไนต์

ที่เหลือประกอบด้วยน้ำมันร้อยละ 6 โรงไฟฟ้าพลังน้ำขนาดใหญ่ในประเทศร้อยละ 4 โรงไฟฟ้าพลังน้ำนำเข้าซึ่งส่วนใหญ่จากสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ร้อยละ 3 และอื่นๆ โดยมีองค์ประกอบเป็นพลังงานหมุนเวียนน้อยกว่าร้อยละ 1

ประเด็นสำคัญของรายงานฉบับนี้ คือ *การผลิตไฟฟ้าแบบรวมศูนย์* เนื่องจากการวางแผนพัฒนาโรงไฟฟ้าขนาดใหญ่แบบรวมศูนย์นั้นส่งผลให้มีการสูญเสียพลังงานจากเชื้อเพลิงอย่างสูญเปล่าอย่างน้อยที่สุดร้อยละ 60 ก่อนที่ไฟฟ้าจะถูกจ่ายออกจากสถานี

ขณะเดียวกันในระหว่างที่ไฟฟ้าถูกส่งไปตามระบบสายก็ยังมีการสูญเสียพลังงานเพิ่มขึ้นอีก จนกระทั่งไปถึงบ้านเรือนก็เป็นภาระของประชาชนที่จะตัดสินใจว่าจะใช้พลังงานอย่างสิ้นเปลืองหรือใช้อย่างเหมาะสม

ปัญหาประการหนึ่งคือ ที่ผ่านมาสิทธิในการผลิตไฟฟ้าไม่ได้ถูกกระจายให้กับเอกชนที่เสนอตัวเข้ามาขอเป็นผู้ร่วมผลิตไฟฟ้ารายย่อย และเมื่อดูจากร่างแผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าฉบับใหม่ โรงไฟฟ้าส่วนใหญ่ที่มีแผนการก่อสร้างขึ้นในทศวรรษหน้ายังคงพึ่งพาเชื้อเพลิงฟอสซิล

เฉพาะแผนการจัดสร้างโรงไฟฟ้าจนถึงปี 2553 ยังเตรียมให้มีการจัดสร้างโรงไฟฟ้าเชื้อเพลิงฟอสซิสแบบรวมศูนย์ของการไฟฟ้าฝ่ายผลิต (กฟผ.) อยู่แล้ว 4 แห่ง ทำให้กลายเป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาพลังงานหมุนเวียนที่สะอาดและกระจายศูนย์

นอกจากนี้ยังขาดการใช้ประโยชน์จากศักยภาพของประสิทธิภาพด้านพลังงานตามบ้านเรือนในภาคธุรกิจ

อย่างไรก็ตาม ถ้าเทียบถึงประสิทธิภาพของการเปลี่ยนเชื้อเพลิงเป็นพลังงานแล้ว โรงไฟฟ้าเชื้อเพลิงฟอสซิลที่มีประสิทธิภาพมากที่สุดของไทยใช้ระบบกังหันก๊าซแบบความร้อนร่วม ซึ่งโดยเฉลี่ยแล้วมีประสิทธิภาพในการเปลี่ยนเชื้อเพลิงให้เป็นพลังงานเพียงแค่ร้อยละ 41 ที่เหลือจะเป็นความร้อนที่ถูกปล่อยอย่างสูญเปล่าไปสู่สิ่งแวดล้อมโดยผ่านปล่องก๊าซหรือหน่วยหล่อเย็น

ระบบกังหันไอน้ำที่ขับเคลื่อนด้วยถ่านหินและก๊าซธรรมชาติยิ่งมีประสิทธิภาพน้อยกว่า กล่าวคือ มีประสิทธิภาพโดยเฉลี่ยเพียงแค่ร้อยละ 30.4 และ 25.4 โดยลำดับ

ระบบการผลิตร่วมไฟฟ้า-ความร้อน จึงเป็นตัวเลือกที่รายงานฉบับให้ความสำคัญ เพราะช่วยลดการสูญเสียพลังงานที่ไม่ควรจะเสีย เนื่องจากระบบการผลิตร่วมไฟฟ้า-ความร้อนจะมีการจับ "ความร้อนสูญเสียไป" เอาไว้ และนำมาใช้ประโยชน์ ซึ่งช่วยเพิ่มประสิทธิภาพโดยรวมจากร้อยละ 70 เป็น 90

ด้วยเหตุที่โรงไฟฟ้าแบบกระจายศูนย์มักตั้งอยู่ในสถานที่ซึ่งสามารถนำความร้อนที่สูญเปล่ากลับมาใช้ประโยชน์ได้ โดยรูปแบบทั่วไปจะมีการตั้งโรงผลิตร่วมไฟฟ้า-ความร้อนอยู่ใกล้ หรืออยู่ภายในโรงงาน จึงมีการนำไอน้ำที่ได้ไปใช้ประโยชน์ด้านต่างๆ ในเชิงอุตสาหกรรม หรืออาจมีการนำความร้อนที่ถูกปล่อยออกมาไปใช้เพื่อให้พลังงานกับระบบทำความเย็นในพื้นที่ ซึ่งช่วยลดการปรับอากาศด้วยไฟฟ้าลง

บางครั้งจึงเรียกระบบนี้ว่า "ระบบผลิตร่วมไฟฟ้า-ความเย็นและความร้อนร่วม" หรือระบบ "Trigeneration"

โดยสรุปก็คือ *ระบบผลิตร่วมไฟฟ้า-ความเย็น-ความร้อนร่วม มีความเหมาะสมกับประเทศไทยเป็นอย่างยิ่ง เพราะไอน้ำเหล่านี้สามารถนำกลับมาใช้เพื่อลดการใช้ไฟฟ้าจำนวนมากสำหรับเครื่องปรับอากาศ แทนที่จะต้องไปดึงพลังงานในช่วงความต้องการไฟฟ้าสูงสุด โดยระบบผลิตร่วมไฟฟ้า-ความเย็น-ความร้อนร่วม จะทำหน้าที่จ่ายพลังงานส่วนใหญ่เข้าสู่ระบบส่งไฟฟ้าในช่วงความต้องการไฟฟ้าสูงสุดได้

นอกจากนั้นการที่ตั้งโรงผลิตไฟฟ้าใกล้กับจุดที่มีการใช้ไฟฟ้ามาก ทำให้ลดการสูญเสียเนื่องจากการจ่ายไฟฟ้าตามระบบส่งไฟฟ้า ทั้งนี้ระบบผลิตร่วมไฟฟ้า-ความเย็น-ความร้อนร่วม ส่วนใหญ่มักดำเนินการโดยเอกชนตามโครงการผู้ผลิตไฟฟ้ารายเล็ก*

ในรายงานของกรีนพีซฉบับล่าสุดนี้ยังตั้งข้อสมมติฐานที่สอดคล้องกับเหตุผลทางเศรษฐกิจ ซึ่งเป็นการท้าทายแนวคิดแบบเดิมๆ เกี่ยวกับระบบไฟฟ้าของไทย กล่าวคือ

จนถึงปี 2559 โครงการโรงไฟฟ้าเชื้อเพลิงฟอสซิลแบบรวมศูนย์ใดๆ หรือการนำเข้าไฟฟ้าพลังน้ำจากประเทศเพื่อนบ้านตามที่ระบุไว้ในร่างแผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าของ กฟผ. (ที่ครอบคลุมปี 2554-2559) นั้นไม่มีความจำเป็นแต่อย่างใด

อีกทั้งบรรดาโรงไฟฟ้าที่อยู่ใน "พันธสัญญา" (ระหว่างปี 2549-2553) และเริ่มมีการก่อสร้างไปแล้ว มีเพียง 3 ใน 4 ของกำลังการผลิตเท่านั้น (5,300 เมกะวัตต์ จาก 7,200 เมกะวัตต์) ที่มีความจำเป็น

แผนพัฒนากำลังผลิตไฟฟ้าที่สะอาดและให้ผลตอบแทนจะส่งเสริมให้เกิดการผลิตพลังงานหมุนเวียนที่สะอาดและกระจายศูนย์ หากมีการปฏิบัติตามการพยากรณ์ความต้องการไฟฟ้าสูงสุดในปี 2549

ทั้งนี้ ควรมีการสนับสนุนโครงการผู้ผลิตไฟฟ้ารายเล็ก รวมทั้งเล็กมาก ที่ผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนให้มากขึ้น โดยการกำหนดมาตรการค้ำประกันอัตราการรับซื้อไฟฟ้าในระยะยาวสำหรับเทคโนโลยีพลังงานหมุนเวียนโดยเฉพาะ ซึ่งให้ประโยชน์ในเชิงสิ่งแวดล้อมและสังคมมากกว่าเชื้อเพลิงฟอสซิล

เป็นอีกทางเลือกของการผลิตไฟฟ้า ที่ไม่เพียงลดการสูญเสียพลังงานโดยเปล่าดาย ยังช่วยลดการเกิดภาวะเรือนกระจกได้อีกด้วย

----------------
Ref.
http://www.matichon.co.th/matichon/matichon_detail.php?s_tag=01pra02100150&day=2007/01/10